Ra castegna e ura zochera (Comizio PLRT Acquarossa, 30 marzo 2003)


Ra castegna l’ag diis a ra zochera.

Ti che t’e girò tütt ur Tesin s’an penset de sti 200 agn de Repüblica?

Zochera

D’una part um sumea che l’è cambiò tant e l’è vera ch’ a stamm püssèe ben: men famm, men fadig.

Ma l’è anca vera che certi rob ie mie cambièe du tütt. Am mai desmetü de begaa, as lassum sempre cümandàa de chi ca vegn de föra e che pena im faa vedee un poo de sold i fa perd ra testa a tanc de nümm.

Castegna

Tu see un poo trop pessimista ma forsi tu ghee un poo reson. Difati mi ca seva insci impurtanta par tira via ra famm da gent, tütt d’un colp dopu r’ultima guera mundial i m’a desmentegada tücc o quasi. Prima adiritüra im purtava a Paris e fin Londra e adess che ur viacc u saress püssee facil im lasse chi a marscii in da selva.

Zochera

Difati ur viacc adess ir fa in machina e in reoplano e anca de mi i ga più besogn perché i preferiss i scarp de plastica. Ar massim im regorda in una quai canzon o im vend ai türista in un quai negozi

Castegna

A pruposit de plastica et vist tütt chel rüt ca gira che ogni tant u riva fin dent in da me selva.

Zochera

Ma ti tu see mia che storia a ghe dedrè a tütt chel rüt chi. Una storia che l’è püssee rüt che ur rüt.

Prima i vureva faa düü forni a griglia chi pudeva brüsaa ur dopia de tütt ur nos rüt. Dopu che ia pagò i progett senza fa più navota ie nacc a trataa cun un Germanic giü par lac Magior che l’è riüscit a vend ur füm du rüt prima ammo de brüsal. Er püssee bel l’è che tücc ir vureve lor ur impiant Chi de Giurnic, che de Giubiasc, chi de Lügan,…..

Dop tant rüsiaa ar ra fin i se pöö nacurgiü che ur impiant u ndava mia ammo e a sem ar pè da scara.

Castegna

Alora a gavrò ammo pussèe rüt in da selva?

Zochera

L’è pusibil parchè a som mie cunvinta che tücc ia capiit che ur strüs du Germanic du Lac Magior l’è de scartaa. A ghe ammo tropa gent che pense de faa un quai affari (a tel dig in un’uregia: mie dumaa ur Maspul er Nano ma anca un quai liberal de chi ca cünta….lenguascia taas, et capiit che l’è mie de moda di tütt!!!……)

Castegna

Ma sperem che stavolta ra gent l’abbia capiit.

A devi però dii che in di ültum agn a ghe sempre püssèe gent ch’as nacorg ch’ac sem ammò. Che i cerche de nov a tegnii nett ra selva e a catam sü par mangiam cumee na volta.

In di scoor i parla du castegn, ur arbur di nös vecc, ia facc anche di sentee e di prupett pai turista.

Forse tücc i cumenza a capii che ra storia du nos Canton cui so cultür cura so prodüzion nustrana l’è impurtanta parchè l’è r ünica vera risorsa che l’è nossa cun tütt ura storia ca ghe dedrè e ca fa i radis necessari par vardaa innanz e far r pass long cume ra gamba, pass ben pientée inda nossa tera, una tera magari magra ma unesta e sincera che la tradiss mia.

Acquarossa                                                                                                            Daniele Ryser